Dogoterapia
„Dogoterapia…
Dlaczego pies może pomóc,
w rehabilitacji dzieci,
z zaburzeniami w rozwoju?”
Dzieci z zaburzeniami w rozwoju obejmowane są obecnie zróżnicowaną oraz złożoną rehabilitacją Składają się na nią różne formy oraz metody pracy. Dogoterapia jest jedną z nich. Jest bardzo uniwersalna, a jednocześnie wszechstronna. Może ona stymulować rozwój dziecka, w każdej sferze rozwoju. Dzięki temu dogoterapię lub jej elementy wykorzystać można w pracy z dziećmi z Zespołem Downa, autyzmem, ADHD, mózgowym porażeniem dziecięcym, niepełnosprawnością intelektualna czy też ruchową oraz innymi zaburzeniami w rozwoju.
W literaturze przedmiotu możemy się spotkać z wieloma, podobnie brzmiącymi próbami zdefiniowania omawianego terminu. Fundacja „Przyjaciel” zajmująca się dogoterapią przyjęła do swojego użytku następującą definicję: „jest to terapia kontaktowa z udziałem psa polegająca na wieloprofilowym usprawnianiu dzieci i dorosłych. Dogoterapia jest rodzajem pracy uzupełniającym szeroko rozumianą rehabilitację i nie może pozostać jedyną formą terapii. Stanowi uzupełnienie całości oddziaływań terapeutycznych, w szczególności u dzieci z wyzwaniami rozwojowymi. U zdrowych jest elementem i uzupełnieniem oddziaływań edukacyjnych”. Zapytana o to, czym jest dogoterapia, zwykle odpowiadam, że to forma terapii pozwalająca rozwijać sferę poznawczą, ruchową, społeczną, emocjonalną u podopiecznych, dzięki wykorzystaniu niezwykłego narzędzia pracy, jakim jest odpowiednio przygotowany pies. To on pozwala skłonić dziecko do wykonywania różnorodnych zadań, wspomagających jego rozwój. Najważniejsze jest jednak przy tym to, iż dziecko owe zadania postrzega jako zabawę, przyjemność, nigdy natomiast nie są one dla niego żmudnymi ćwiczeniami. Motywacja do „pracy” powstaje w dziecku samoistnie, spontanicznie, wraz z rosnącą więzią, jaka powstaje między nim a psem. Więź owa powstaje zwykle dość łatwo, bowiem jak pisze Beata Kulisiewicz, istnieje przynajmniej pięć powodów, dla których pies tak doskonale spełnia się w roli przyjaciela i terapeuty: pies nie ocenia – pies akceptuje, pies nie wyznacza reguł i granic, pies nie oczekuje – pies daje, pies nie zabrania – pies pozwala, pies nie stawia warunków – pies kocha nas bezwarunkowo.
Obecnie wyróżnia się następujące formy zajęć dogoterapeutycznych:
- AAA (Animal Assisted Activity) – zajęcia z udziałem zwierząt - są to spontaniczne spotkania, których cele opracowywane są na bieżąco. Przebiegają bez opracowywania indywidualnych programów terapeutycznych. Psy oraz ich opiekunowie mogą na zajęciach pojawiać się wymiennie. Spotkania te mają na celu przede wszystkim umożliwienie spotkania z czworonogiem, zabawę z nim, oswojenie. Osoby w nich uczestniczące czerpią korzyści motywacyjne, edukacyjne, rekreacyjne i terapeutyczne. Wizyty takie odbywają się głównie w różnego rodzaju placówkach, takich jak: ośrodki lecznicze, hospicja, domy opieki społecznej. Zwykle przebiegają według określonego scenariusza, w którym dominuje zabawa i czynności pielęgnacyjne.
- AAT (Animal Assisted Therapy) – terapia z udziałem zwierząt - to odpowiednio przygotowane, zorganizowane i dokumentowane działanie terapeutyczne, o określonym celu. Zarówno terapeuta, jak i zwierzę muszą spełniać określone wymagania. Cele stawiane w AAT dobierane są do indywidualnych potrzeb pacjenta i powodować mają poprawę w jego fizycznym, społecznym, emocjonalnym i poznawczym funkcjonowaniu. AAT ma formę zajęć grupowych, indywidualnych lub obu tych form, naprzemiennie.
- AAE (Animal Assisted Education). Działania z tego zakresu, odpowiednio zaplanowane i dokumentowane, prowadzone zwykle przez pedagoga mają na celu polepszenie funkcjonowania poznawczego człowieka. Pies jest tutaj „pomocą naukową”. AAE może być stosowana w różnych miejscach, może być grupowa, lub indywidualna i może być stosowana wobec osób w różnym wieku.
Pies terapeutyczny musi oczywiście spełniać szereg wymagań. Mówi się, że powinien on być: społeczny, przewidywalny i reprezentujący rozumne posłuszeństwo. Pies społeczny to taki, który okazuje spolegliwość nie tylko wobec członków swojej rodziny, ale też wobec innych ludzi. Pies przewidywalny, to posiadający odpowiedni zestaw cech bezwarunkowych i warunkowych. Cechy bezwarunkowe, to takie, z którymi pies się rodzi, na które nie mamy wpływu, często charakterystyczne dla określonej rasy. Dlatego też wybierając psiego terapeutę warto szukać go wśród psów takich ras, których pozytywne cechy wrodzone pozwolą na ewentualne zaangażowanie zwierzęcia w proces terapeutyczny. Rasy najczęściej wykorzystywane w dogoterapii to: Labrador Retriever, Golden Retriever, Cavalier King Spaniel, Samojed, Nowofundland, Alaskan Malamut, Syberian Husky. Cechy warunkowe wynikają natomiast z doświadczeń, jakich nabywa pies. Ważne jest więc by już od pierwszych dni swojego życia, potencjalny psi terapeuta, miał na swoim koncie maksymalną ilość pozytywnych przeżyć. Pies taki powinien wzrastać wśród życzliwych ludzi, mieć okazję do uczenia się delikatności, łagodności, czerpania radość z bycia z człowiekiem. Obecność lub brak określonych cech u psa, możemy sprawdzić za pomocą testów jeszcze u hodowcy. Tchórzliwość, dominacja, agresja, nieumiejętność życia w stadzie, stronienie od towarzystwa ludzi to kilka cech, których pies terapeuta mieć nie powinien. Odpowiednie cechy bezwarunkowe, połączone
z pozytywnymi cechami warunkowymi oraz przemyślanym, pozytywnym, ustawicznym szkoleniem psa, pozwalają na ukształtowanie psa – terapeuty – rozumnie posłusznego, a więc takiego, który realizując nasze polecenia, nie wyrządza krzywdy innym.
Myślę, że najlepszą reklamą dogoterapii będą przykłady zabaw i ćwiczeń, które wykorzystywać można w czasie zajęć z udziałem psa. Ćwiczenia takie wpływają na poprawę funkcjonowania, w zakresie każdej strefy rozwojowej:
- rozwój ruchowy: prowadzenie psa na smyczy (w chodzie, biegiem, po prostej, slalomem), pełzanie pod psem, czworakowanie – zabawa w psa, turlanie z psem, wyścigi, sztafety „do psa”, tory przeszkód, spacery z psem na świeżym powietrzu, rzucanie psu piłki, kopanie piłki, rzucanie psich zabawek do celu, „siłowanie” się z psem (np.: sznurem), karmienie psa z ręki drobnymi przysmakami – rozwijanie chwytu pęsetkowego, układanie psich przysmaków w różnych miejscach, wrzucanie ich do butelek, tworzenie z nich wzorów, tworzenie koralików z psich przysmaków.
- rozwój poznawczy:
o kształtowanie prostych pojęć matematycznych poprzez układnie rytmicznych ciągów z psich zabawek i przysmaków, naukę określeń mało, dużo, więcej, mniej, tyle samo z wykorzystaniem psich zabawek, psich przysmaków, przeliczanie różnych przedmiotów związanych z psem, jego szczęknięć; wkładanie do miski psa określonej liczby smakołyków; próby wykonywania prostych działań matematycznych na przedmiotach związanych z psem.
o rozwijanie percepcji wzrokowej poprzez zabawy typu „co zniknęło?”, zabawy w szukanie par takich samych obrazków, układanie psich zabawek według zapamiętanego wzoru; układanie prostych puzzli, naukę rozróżniania kolorów np.: określanie kolorów psich zabawek, segregowanie ich ze względu na tą cechę.
o rozwijanie percepcji słuchowej poprzez spacerowanie z psem, w rytm słyszanej muzyki, rozpoznawanie po charakterystycznych dźwiękach akcesoriów związanych z psem i jego zabawek, rozpoznawanie po odgłosach czynności związanych z psem (np.: nalewanie wody, wysypywanie karmy, spacerowanie), słuchanie historyjek, bajek, opowiadań.
o rozwijanie percepcji dotykowej poprzez dostarczanie dziecku zróżnicowanych bodźców dotykowych np.: dotykanie sierści psa, odczuwanie jego ciepła, twardości niektórych części jego ciała; umożliwienie wylizywania rąk i stóp przez psa; wyczuwanie oddechu psa, bicia jego serca; poznawanie dotykiem różnych przedmiotów związanych z psem; wyławianie przedmiotów ukrytych w różnych materiałach sypkich.
o rozwijanie percepcji węchowej poprzez dostarczanie zróżnicowanych bodźców węchowych np.: poznawanie zapachu karmy psa, jego smakołyków, zapachu psiego ciała, psich kosmetyków.
o rozwijanie pamięci poprzez naukę piosenek, wierszy, rymowanek.
o rozwijanie koncentracji uwagi poprzez rozwijanie umiejętności wytrwania w zabawach, zadaniach od początku do końca – stopniowanie trudności od zadań krótkich i łatwych, po dłuższe i trudniejsze, zwiększanie odporności na czynniki rozpraszające uwagę, poprzez stopniowe ich wprowadzanie.
o rozwijanie myślenia poprzez rozwijanie umiejętności klasyfikowania i szeregowania np.: rozdzielanie przedmiotów należących do dziecka i do psa, porządkowanie psich zabawek według określonego kryterium np.: twarde - miękkie, duże - małe itp.; dobieranie w pary obrazków (pies-kość, dziewczynka – lalka), rozwijanie myślenia przyczynowo – skutkowego i przewidywania np.: układanie historyjek obrazkowych, zabawy typu „co by było, gdyby…?”.
- rozwój społeczny i emocjonalny:
o rozwijanie umiejętności samoobsługowych poprzez rozwijanie umiejętności związanych z samodzielnym jedzeniem np.: karmienie psa za pomocą łyżki, widelca, szykowanie eleganckiego posiłku dla psa na tacy, nalewanie psu wody do miski, samodzielne jej przenoszenie, rozwijanie umiejętności posługiwania się grzebieniem, szczotką – wyczesywanie psa, rozwijanie umiejętności porządkowania otoczenia np.: sprzątanie psich zabawek, zamiatanie rozsypanej karmy, rozwijanie umiejętności samodzielnego ubierania się - ćwiczenie na psie wiązania apaszki, wciągania skarpetek, wiązanie kokardek.
o stymulowanie rozwoju w zakresie emocjonalno – motywacyjnym poprzez rozwijanie poczucia sprawstwa i sukcesu u dzieci – wykonywanie przez psa komend wydanych przez dziecko, wyzwalanie pozytywnych emocji, zadowolenia, śmiechu, rozwijanie umiejętności wyciszenia się i uspokojenia oraz relaksacji w towarzystwie psa, np.: w leżeniu obok niego, przytulaniu go.
o rozwijanie wiedzy o sobie samym i o najbliższych poprzez rozwijanie orientacji w schemacie własnego ciała np.: wskazywanie przez dziecko części ciała na sobie i na psie; zabawy przed lustrem; odrysowywanie na dużym arkuszu konturów ciała dziecka i psa – omawianie ich, ozdabianie; rozwijanie orientacji przestrzennej np.: określanie przez dziecko gdzie jest pies (na prawo, z tyłu, z przodu itp.), spacer z psem, zgodnie z instrukcją terapeuty (idź do okna, podejdź do drzwi, skręć w lewo), określanie w którą stronę patrzy pies na obrazku, rozwiązywanie prostych labiryntów, dostarczanie pozytywnych doświadczeń płynących z ciała – masaże, zabawy paluszkowe, stymulacja dotykowa materiałami o różnych strukturach, wskazywanie na zdjęciu siebie, członków najbliższej rodziny, psa; zachęcanie dzieci do mówienia o sobie, o tym co lubią, czego nie lubią, jacy są itp.
o rozwijanie umiejętności właściwego zachowania się wobec innych oraz funkcjonowania grupie poprzez rozwijanie umiejętności współpracowania z innymi, umiejętności „dzielenia” się psem z innymi, oczekiwanie na swoją kolej w ćwiczeniach, zabawie; zabawy, w których razem z partnerem działa się „przeciw” psu np.: siłowanie się z psem; wykonywanie wspólnych prac plastycznych.
o rozwijanie umiejętności komunikacyjnych poprzez ćwiczenia oddechowe np.: zdmuchiwanie waty z psa, zdmuchiwanie piłek do celu, ćwiczenia artykulacyjne np.: naśladowanie odgłosów psa, jego zabawek, innych zwierząt, ćwiczenia wzbogacające słownik np.: wprowadzanie nazw nowych przedmiotów oraz ich utrwalanie, rozwijanie umiejętności wypowiadania się całym zdaniem, wprowadzanie alternatywnych sposobów porozumiewania np.: piktogramy, gesty o znaczeniu komunikacyjnym, wprowadzanie elementów czytania globalnego (etykietowanie przedmiotów wykorzystywanych w dogoterapii), naukę czytania i pisania z udziałem psa, czytanie psu, który nie ocenia.
- sfera aktywności muzycznej, plastycznej: wykonywanie prac plastycznych różnymi technikami np.: wydzieranki, wyklejanki, malowanie różnymi przedmiotami, palcami, słuchanie piosenek tematycznie związanych z psem, próby wykonywania prostego akompaniamentu do nich, spontaniczny taniec do poznawanych piosenek, ilustrowanie treści piosenek ruchem, poznawanie układów ruchowych do piosenek
Pies „w rękach” dobrego przewodnika zdziałać może bardzo wiele. Nie bez powodu Edward Abbey powiedział: „Na świecie nie ma lepszego psychiatry od szczeniaka liżącego cię po twarzy.” Niech te słowa zachęcają nas do podjęcia kroków, w celu znalezienia „ psiego przyjaciela” dla naszych dzieci i podopiecznych.
Literatura:
1. Nina Bekasiewicz (red), “Pies terapeuta i przyjaciel rodziny. Rola psa w procesie rehabilitacji niepełnosprawnego dziecka”, Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym Przyjaciel, Warszawa, 2008
2. Nina Bekasiewicz (red), „Heca na cztery łapy. Gry i zabawy z udziałem psa terapeuty”, Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym Przyjaciel, Warszawa, 2005
3. Jacek J. Błeszyński (red) „Terapie wspomagające rozwój osób z autyzmem”, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, 2005
4. Marta Czerwińska, „Terapia z udziałem psa w kontekście historycznym i współczesnym”, w: Monika Włodarczyk – Dudka (red), „Terapia psychopedagogiczna z udziałem psa. Wybrane zagadnienia.”, Wydawnictwo Drwęca, Ostróda, 2006
5. Joanna Kruk - Lasocka „Pedagogika dzieci z autyzmem i zespołami psychozopodobnymi” w: Władysław Dykcik (red), „Pedagogika specjalna”, Wydawnictwo Naukowe UAM Poznań, 2001
6. Beata Kulisiewicz, „Witaj piesku! Dogoterapia we wspomaganiu rozwoju dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych”, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, 2007
7. Hanna Wojciechowska, Swietłana Masgutowa – Hawryluk, „Kynoterapia w integracji odruchów. Metody i techniki neurokinezjologiczne w pracy z deficytami rozwoju psychoruchowego”, Międzynarodowy Instytut dr Swietłany Masgutowej Fundacja Kynoterapeutyczna „Właśnie Tak”, Warszawa –Bydgoszcz, 2006
Opracowała: Katarzyna Goździewska
Dlaczego pies może pomóc,
w rehabilitacji dzieci,
z zaburzeniami w rozwoju?”
Dzieci z zaburzeniami w rozwoju obejmowane są obecnie zróżnicowaną oraz złożoną rehabilitacją Składają się na nią różne formy oraz metody pracy. Dogoterapia jest jedną z nich. Jest bardzo uniwersalna, a jednocześnie wszechstronna. Może ona stymulować rozwój dziecka, w każdej sferze rozwoju. Dzięki temu dogoterapię lub jej elementy wykorzystać można w pracy z dziećmi z Zespołem Downa, autyzmem, ADHD, mózgowym porażeniem dziecięcym, niepełnosprawnością intelektualna czy też ruchową oraz innymi zaburzeniami w rozwoju.
W literaturze przedmiotu możemy się spotkać z wieloma, podobnie brzmiącymi próbami zdefiniowania omawianego terminu. Fundacja „Przyjaciel” zajmująca się dogoterapią przyjęła do swojego użytku następującą definicję: „jest to terapia kontaktowa z udziałem psa polegająca na wieloprofilowym usprawnianiu dzieci i dorosłych. Dogoterapia jest rodzajem pracy uzupełniającym szeroko rozumianą rehabilitację i nie może pozostać jedyną formą terapii. Stanowi uzupełnienie całości oddziaływań terapeutycznych, w szczególności u dzieci z wyzwaniami rozwojowymi. U zdrowych jest elementem i uzupełnieniem oddziaływań edukacyjnych”. Zapytana o to, czym jest dogoterapia, zwykle odpowiadam, że to forma terapii pozwalająca rozwijać sferę poznawczą, ruchową, społeczną, emocjonalną u podopiecznych, dzięki wykorzystaniu niezwykłego narzędzia pracy, jakim jest odpowiednio przygotowany pies. To on pozwala skłonić dziecko do wykonywania różnorodnych zadań, wspomagających jego rozwój. Najważniejsze jest jednak przy tym to, iż dziecko owe zadania postrzega jako zabawę, przyjemność, nigdy natomiast nie są one dla niego żmudnymi ćwiczeniami. Motywacja do „pracy” powstaje w dziecku samoistnie, spontanicznie, wraz z rosnącą więzią, jaka powstaje między nim a psem. Więź owa powstaje zwykle dość łatwo, bowiem jak pisze Beata Kulisiewicz, istnieje przynajmniej pięć powodów, dla których pies tak doskonale spełnia się w roli przyjaciela i terapeuty: pies nie ocenia – pies akceptuje, pies nie wyznacza reguł i granic, pies nie oczekuje – pies daje, pies nie zabrania – pies pozwala, pies nie stawia warunków – pies kocha nas bezwarunkowo.
Obecnie wyróżnia się następujące formy zajęć dogoterapeutycznych:
- AAA (Animal Assisted Activity) – zajęcia z udziałem zwierząt - są to spontaniczne spotkania, których cele opracowywane są na bieżąco. Przebiegają bez opracowywania indywidualnych programów terapeutycznych. Psy oraz ich opiekunowie mogą na zajęciach pojawiać się wymiennie. Spotkania te mają na celu przede wszystkim umożliwienie spotkania z czworonogiem, zabawę z nim, oswojenie. Osoby w nich uczestniczące czerpią korzyści motywacyjne, edukacyjne, rekreacyjne i terapeutyczne. Wizyty takie odbywają się głównie w różnego rodzaju placówkach, takich jak: ośrodki lecznicze, hospicja, domy opieki społecznej. Zwykle przebiegają według określonego scenariusza, w którym dominuje zabawa i czynności pielęgnacyjne.
- AAT (Animal Assisted Therapy) – terapia z udziałem zwierząt - to odpowiednio przygotowane, zorganizowane i dokumentowane działanie terapeutyczne, o określonym celu. Zarówno terapeuta, jak i zwierzę muszą spełniać określone wymagania. Cele stawiane w AAT dobierane są do indywidualnych potrzeb pacjenta i powodować mają poprawę w jego fizycznym, społecznym, emocjonalnym i poznawczym funkcjonowaniu. AAT ma formę zajęć grupowych, indywidualnych lub obu tych form, naprzemiennie.
- AAE (Animal Assisted Education). Działania z tego zakresu, odpowiednio zaplanowane i dokumentowane, prowadzone zwykle przez pedagoga mają na celu polepszenie funkcjonowania poznawczego człowieka. Pies jest tutaj „pomocą naukową”. AAE może być stosowana w różnych miejscach, może być grupowa, lub indywidualna i może być stosowana wobec osób w różnym wieku.
Pies terapeutyczny musi oczywiście spełniać szereg wymagań. Mówi się, że powinien on być: społeczny, przewidywalny i reprezentujący rozumne posłuszeństwo. Pies społeczny to taki, który okazuje spolegliwość nie tylko wobec członków swojej rodziny, ale też wobec innych ludzi. Pies przewidywalny, to posiadający odpowiedni zestaw cech bezwarunkowych i warunkowych. Cechy bezwarunkowe, to takie, z którymi pies się rodzi, na które nie mamy wpływu, często charakterystyczne dla określonej rasy. Dlatego też wybierając psiego terapeutę warto szukać go wśród psów takich ras, których pozytywne cechy wrodzone pozwolą na ewentualne zaangażowanie zwierzęcia w proces terapeutyczny. Rasy najczęściej wykorzystywane w dogoterapii to: Labrador Retriever, Golden Retriever, Cavalier King Spaniel, Samojed, Nowofundland, Alaskan Malamut, Syberian Husky. Cechy warunkowe wynikają natomiast z doświadczeń, jakich nabywa pies. Ważne jest więc by już od pierwszych dni swojego życia, potencjalny psi terapeuta, miał na swoim koncie maksymalną ilość pozytywnych przeżyć. Pies taki powinien wzrastać wśród życzliwych ludzi, mieć okazję do uczenia się delikatności, łagodności, czerpania radość z bycia z człowiekiem. Obecność lub brak określonych cech u psa, możemy sprawdzić za pomocą testów jeszcze u hodowcy. Tchórzliwość, dominacja, agresja, nieumiejętność życia w stadzie, stronienie od towarzystwa ludzi to kilka cech, których pies terapeuta mieć nie powinien. Odpowiednie cechy bezwarunkowe, połączone
z pozytywnymi cechami warunkowymi oraz przemyślanym, pozytywnym, ustawicznym szkoleniem psa, pozwalają na ukształtowanie psa – terapeuty – rozumnie posłusznego, a więc takiego, który realizując nasze polecenia, nie wyrządza krzywdy innym.
Myślę, że najlepszą reklamą dogoterapii będą przykłady zabaw i ćwiczeń, które wykorzystywać można w czasie zajęć z udziałem psa. Ćwiczenia takie wpływają na poprawę funkcjonowania, w zakresie każdej strefy rozwojowej:
- rozwój ruchowy: prowadzenie psa na smyczy (w chodzie, biegiem, po prostej, slalomem), pełzanie pod psem, czworakowanie – zabawa w psa, turlanie z psem, wyścigi, sztafety „do psa”, tory przeszkód, spacery z psem na świeżym powietrzu, rzucanie psu piłki, kopanie piłki, rzucanie psich zabawek do celu, „siłowanie” się z psem (np.: sznurem), karmienie psa z ręki drobnymi przysmakami – rozwijanie chwytu pęsetkowego, układanie psich przysmaków w różnych miejscach, wrzucanie ich do butelek, tworzenie z nich wzorów, tworzenie koralików z psich przysmaków.
- rozwój poznawczy:
o kształtowanie prostych pojęć matematycznych poprzez układnie rytmicznych ciągów z psich zabawek i przysmaków, naukę określeń mało, dużo, więcej, mniej, tyle samo z wykorzystaniem psich zabawek, psich przysmaków, przeliczanie różnych przedmiotów związanych z psem, jego szczęknięć; wkładanie do miski psa określonej liczby smakołyków; próby wykonywania prostych działań matematycznych na przedmiotach związanych z psem.
o rozwijanie percepcji wzrokowej poprzez zabawy typu „co zniknęło?”, zabawy w szukanie par takich samych obrazków, układanie psich zabawek według zapamiętanego wzoru; układanie prostych puzzli, naukę rozróżniania kolorów np.: określanie kolorów psich zabawek, segregowanie ich ze względu na tą cechę.
o rozwijanie percepcji słuchowej poprzez spacerowanie z psem, w rytm słyszanej muzyki, rozpoznawanie po charakterystycznych dźwiękach akcesoriów związanych z psem i jego zabawek, rozpoznawanie po odgłosach czynności związanych z psem (np.: nalewanie wody, wysypywanie karmy, spacerowanie), słuchanie historyjek, bajek, opowiadań.
o rozwijanie percepcji dotykowej poprzez dostarczanie dziecku zróżnicowanych bodźców dotykowych np.: dotykanie sierści psa, odczuwanie jego ciepła, twardości niektórych części jego ciała; umożliwienie wylizywania rąk i stóp przez psa; wyczuwanie oddechu psa, bicia jego serca; poznawanie dotykiem różnych przedmiotów związanych z psem; wyławianie przedmiotów ukrytych w różnych materiałach sypkich.
o rozwijanie percepcji węchowej poprzez dostarczanie zróżnicowanych bodźców węchowych np.: poznawanie zapachu karmy psa, jego smakołyków, zapachu psiego ciała, psich kosmetyków.
o rozwijanie pamięci poprzez naukę piosenek, wierszy, rymowanek.
o rozwijanie koncentracji uwagi poprzez rozwijanie umiejętności wytrwania w zabawach, zadaniach od początku do końca – stopniowanie trudności od zadań krótkich i łatwych, po dłuższe i trudniejsze, zwiększanie odporności na czynniki rozpraszające uwagę, poprzez stopniowe ich wprowadzanie.
o rozwijanie myślenia poprzez rozwijanie umiejętności klasyfikowania i szeregowania np.: rozdzielanie przedmiotów należących do dziecka i do psa, porządkowanie psich zabawek według określonego kryterium np.: twarde - miękkie, duże - małe itp.; dobieranie w pary obrazków (pies-kość, dziewczynka – lalka), rozwijanie myślenia przyczynowo – skutkowego i przewidywania np.: układanie historyjek obrazkowych, zabawy typu „co by było, gdyby…?”.
- rozwój społeczny i emocjonalny:
o rozwijanie umiejętności samoobsługowych poprzez rozwijanie umiejętności związanych z samodzielnym jedzeniem np.: karmienie psa za pomocą łyżki, widelca, szykowanie eleganckiego posiłku dla psa na tacy, nalewanie psu wody do miski, samodzielne jej przenoszenie, rozwijanie umiejętności posługiwania się grzebieniem, szczotką – wyczesywanie psa, rozwijanie umiejętności porządkowania otoczenia np.: sprzątanie psich zabawek, zamiatanie rozsypanej karmy, rozwijanie umiejętności samodzielnego ubierania się - ćwiczenie na psie wiązania apaszki, wciągania skarpetek, wiązanie kokardek.
o stymulowanie rozwoju w zakresie emocjonalno – motywacyjnym poprzez rozwijanie poczucia sprawstwa i sukcesu u dzieci – wykonywanie przez psa komend wydanych przez dziecko, wyzwalanie pozytywnych emocji, zadowolenia, śmiechu, rozwijanie umiejętności wyciszenia się i uspokojenia oraz relaksacji w towarzystwie psa, np.: w leżeniu obok niego, przytulaniu go.
o rozwijanie wiedzy o sobie samym i o najbliższych poprzez rozwijanie orientacji w schemacie własnego ciała np.: wskazywanie przez dziecko części ciała na sobie i na psie; zabawy przed lustrem; odrysowywanie na dużym arkuszu konturów ciała dziecka i psa – omawianie ich, ozdabianie; rozwijanie orientacji przestrzennej np.: określanie przez dziecko gdzie jest pies (na prawo, z tyłu, z przodu itp.), spacer z psem, zgodnie z instrukcją terapeuty (idź do okna, podejdź do drzwi, skręć w lewo), określanie w którą stronę patrzy pies na obrazku, rozwiązywanie prostych labiryntów, dostarczanie pozytywnych doświadczeń płynących z ciała – masaże, zabawy paluszkowe, stymulacja dotykowa materiałami o różnych strukturach, wskazywanie na zdjęciu siebie, członków najbliższej rodziny, psa; zachęcanie dzieci do mówienia o sobie, o tym co lubią, czego nie lubią, jacy są itp.
o rozwijanie umiejętności właściwego zachowania się wobec innych oraz funkcjonowania grupie poprzez rozwijanie umiejętności współpracowania z innymi, umiejętności „dzielenia” się psem z innymi, oczekiwanie na swoją kolej w ćwiczeniach, zabawie; zabawy, w których razem z partnerem działa się „przeciw” psu np.: siłowanie się z psem; wykonywanie wspólnych prac plastycznych.
o rozwijanie umiejętności komunikacyjnych poprzez ćwiczenia oddechowe np.: zdmuchiwanie waty z psa, zdmuchiwanie piłek do celu, ćwiczenia artykulacyjne np.: naśladowanie odgłosów psa, jego zabawek, innych zwierząt, ćwiczenia wzbogacające słownik np.: wprowadzanie nazw nowych przedmiotów oraz ich utrwalanie, rozwijanie umiejętności wypowiadania się całym zdaniem, wprowadzanie alternatywnych sposobów porozumiewania np.: piktogramy, gesty o znaczeniu komunikacyjnym, wprowadzanie elementów czytania globalnego (etykietowanie przedmiotów wykorzystywanych w dogoterapii), naukę czytania i pisania z udziałem psa, czytanie psu, który nie ocenia.
- sfera aktywności muzycznej, plastycznej: wykonywanie prac plastycznych różnymi technikami np.: wydzieranki, wyklejanki, malowanie różnymi przedmiotami, palcami, słuchanie piosenek tematycznie związanych z psem, próby wykonywania prostego akompaniamentu do nich, spontaniczny taniec do poznawanych piosenek, ilustrowanie treści piosenek ruchem, poznawanie układów ruchowych do piosenek
Pies „w rękach” dobrego przewodnika zdziałać może bardzo wiele. Nie bez powodu Edward Abbey powiedział: „Na świecie nie ma lepszego psychiatry od szczeniaka liżącego cię po twarzy.” Niech te słowa zachęcają nas do podjęcia kroków, w celu znalezienia „ psiego przyjaciela” dla naszych dzieci i podopiecznych.
Literatura:
1. Nina Bekasiewicz (red), “Pies terapeuta i przyjaciel rodziny. Rola psa w procesie rehabilitacji niepełnosprawnego dziecka”, Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym Przyjaciel, Warszawa, 2008
2. Nina Bekasiewicz (red), „Heca na cztery łapy. Gry i zabawy z udziałem psa terapeuty”, Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym Przyjaciel, Warszawa, 2005
3. Jacek J. Błeszyński (red) „Terapie wspomagające rozwój osób z autyzmem”, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, 2005
4. Marta Czerwińska, „Terapia z udziałem psa w kontekście historycznym i współczesnym”, w: Monika Włodarczyk – Dudka (red), „Terapia psychopedagogiczna z udziałem psa. Wybrane zagadnienia.”, Wydawnictwo Drwęca, Ostróda, 2006
5. Joanna Kruk - Lasocka „Pedagogika dzieci z autyzmem i zespołami psychozopodobnymi” w: Władysław Dykcik (red), „Pedagogika specjalna”, Wydawnictwo Naukowe UAM Poznań, 2001
6. Beata Kulisiewicz, „Witaj piesku! Dogoterapia we wspomaganiu rozwoju dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych”, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, 2007
7. Hanna Wojciechowska, Swietłana Masgutowa – Hawryluk, „Kynoterapia w integracji odruchów. Metody i techniki neurokinezjologiczne w pracy z deficytami rozwoju psychoruchowego”, Międzynarodowy Instytut dr Swietłany Masgutowej Fundacja Kynoterapeutyczna „Właśnie Tak”, Warszawa –Bydgoszcz, 2006
Opracowała: Katarzyna Goździewska
